Litter: Çevre ve Sağlık Üzerindeki Etkileri
Litter, çevreye atılan ve doğal olarak parçalanmayan atık maddelerdir. Genellikle plastik, metal, cam, kağıt ve organik maddelerden oluşur. Litter, çevre ve sağlık üzerinde olumsuz etkileri olan küresel bir sorundur.
Çevre Üzerindeki Etkileri
- Deniz Kirliliği: Litter, okyanuslara ve denizlere ulaşarak deniz kirliliğine neden olur. Deniz canlıları, litter’ı yiyecek sanarak tüketebilir ve bu da sağlık sorunlarına yol açabilir. Ayrıca, litter deniz yüzeyinde birikerek deniz canlılarının yaşam alanlarını daraltır.
- Kara Kirliliği: Litter, kara ekosistemlerine de zarar verir. Toprak kirliliğine neden olur ve bitki örtüsünün büyümesini engeller. Ayrıca, litter hayvanlar tarafından tüketilebilir ve bu da sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Hava Kirliliği: Litter, yakıldığında hava kirliliğine neden olur. Plastik ve diğer sentetik malzemeler yakıldığında, atmosfere zararlı gazlar ve partiküller salınır. Bu gazlar ve partiküller, solunum yolu hastalıklarına ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir.
Sağlık Üzerindeki Etkileri
- Solunum Yolu Hastalıkları: Litter, yakıldığında atmosfere zararlı gazlar ve partiküller salınır. Bu gazlar ve partiküller, solunum yolu hastalıklarına ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Kanser: Bazı çalışmalar, litter’ın kansere neden olabileceğini göstermiştir. Örneğin, plastik şişelerde bulunan bisfenol A (BPA) maddesinin meme kanseri ve prostat kanseri riskini artırdığı düşünülmektedir.
- Üreme Sağlığı Sorunları: Bazı çalışmalar, litter’ın üreme sağlığı sorunlarına yol açabileceğini göstermiştir. Örneğin, plastik şişelerde bulunan ftalat maddesinin erkeklerde sperm sayısını azalttığı ve kadınlarda düşük riskini artırdığı düşünülmektedir.
Litter’ı Azaltmak İçin Neler Yapılabilir?
- Geri Dönüşüm: Litter’ı azaltmanın en etkili yollarından biri, geri dönüşümdür. Plastik, metal, cam ve kağıt gibi malzemeler geri dönüştürülebilir ve yeni ürünlerin üretiminde kullanılabilir.
- Kompostlaştırma: Organik maddeler kompostlaştırılarak gübreye dönüştürülebilir. Bu sayede, organik maddelerin çöp sahalarına gitmesi önlenir ve çevre korunur.
- Azaltma: Litter’ı azaltmanın bir diğer yolu da, tüketimi azaltmaktır. Örneğin, plastik poşet kullanımı azaltılabilir, yeniden kullanılabilir alışveriş çantaları kullanılabilir.
- Eğitim: Litter’ın çevre ve sağlık üzerindeki etkileri hakkında eğitim verilmesi, insanların litter’ı azaltma konusunda bilinçlenmesini sağlar.
Faydalı Siteler ve İlgili Dosyalar
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı – Sıfır Atık Projesi
- Türkiye Çevre Koruma Vakfı – Litter Raporu
- Plastik Kirliliği Araştırma Merkezi – Plastik Kirliliği Hakkında Bilgi
- Litterati – Litter’ı Haritalama Uygulaması