Aşı Nedir?
Aşı, vücudun belirli bir hastalığa karşı bağışıklık kazanmasını sağlamak için kullanılan bir tıbbi preparattır. Aşılar, genellikle hastalığa neden olan mikroorganizmanın zayıflatılmış veya öldürülmüş formlarını veya bu mikroorganizmanın ürettiği proteinleri içerir. Aşı yapıldığında, vücut bu mikroorganizmaya veya proteinlere karşı antikor üretir. Bu antikorlar, daha sonra vücudun bu hastalığa yakalanmasını önler veya hastalığın şiddetini azaltır.
Aşıların Tarihçesi
Aşıların tarihi, 18. yüzyıla kadar uzanmaktadır. İlk aşı, 1796 yılında İngiliz doktor Edward Jenner tarafından çiçek hastalığına karşı geliştirildi. Jenner, çiçek hastalığına yakalanmış bir sütçünün, inek çiçek hastalığına yakalanmış bir ineğin memelerini sağarken hastalığa yakalanmadığını gözlemledi. Bunun üzerine Jenner, çiçek hastalığına yakalanmış bir çocuğun derisinden sıvı alarak sağlıklı bir çocuğun derisine aşıladı. Bu çocuk, daha sonra çiçek hastalığına yakalanmadı.
Jenner’in çalışmaları, aşıların hastalıkları önlemede etkili olduğunu gösterdi ve aşılama uygulaması hızla yaygınlaştı. 19. yüzyılda, kuduz, kolera, tifo ve difteri gibi hastalıklara karşı aşılar geliştirildi. 20. yüzyılda ise, çocuk felci, kızamık, kabakulak ve kızamıkçık gibi hastalıklara karşı aşılar geliştirildi.
Aşıların Türleri
Aşılar, çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma, aşıların içeriğine göre yapılır. Buna göre, aşılar şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Canlı aşılar: Canlı aşılar, zayıflatılmış veya öldürülmüş mikroorganizmaları içerir. Bu aşılar, vücutta bağışıklık tepkisini uyararak çalışır. Canlı aşılar, genellikle çocukluk döneminde uygulanır.
- Ölü aşılar: Ölü aşılar, öldürülmüş mikroorganizmaları içerir. Bu aşılar, canlı aşılar kadar etkili değildir, ancak daha az yan etkiye sahiptir. Ölü aşılar, genellikle yetişkinlerde uygulanır.
- Toksoid aşılar: Toksoid aşılar, mikroorganizmaların ürettiği toksinleri içerir. Bu aşılar, vücutta antikor üretilmesini sağlayarak çalışır. Toksoid aşılar, genellikle çocukluk döneminde uygulanır.
- Hücresel aşılar: Hücresel aşılar, mikroorganizmaların hücrelerini içerir. Bu aşılar, vücutta bağışıklık tepkisini uyararak çalışır. Hücresel aşılar, genellikle kanser tedavisinde kullanılır.
Aşıların Faydaları
Aşılar, hastalıkları önlemede çok etkilidir. Aşılar sayesinde, birçok hastalığın görülme sıklığı önemli ölçüde azalmıştır. Örneğin, çiçek hastalığı, aşılama sayesinde tamamen ortadan kaldırılmıştır. Aşılar, ayrıca hastalıkların şiddetini azaltmaya da yardımcı olur. Örneğin, çocuk felci aşısı, çocuk felcinin felç yapma riskini önemli ölçüde azaltmıştır.
Aşıların Yan Etkileri
Aşılar, genellikle güvenlidir. Ancak, bazı aşılar hafif yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler, genellikle birkaç gün içinde geçer. Aşıların en yaygın yan etkileri şunlardır:
- Ağrı
- Kızarıklık
- Şişlik
- Ateş
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Bulantı
- Kusma
Aşıların Önemi
Aşılar, hastalıkları önlemede çok önemlidir. Aşılar sayesinde, birçok hastalığın görülme sıklığı önemli ölçüde azalmıştır. Aşılar, ayrıca hastalıkların şiddetini azaltmaya da yardımcı olur. Bu nedenle, herkesin aşı yaptırması önemlidir.
Aşılarla İlgili Faydalı Siteler