Bön
Bön, Tibet’in yerli dini ve felsefesidir. Bön, MÖ 10.000 yılına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir ve Tibet’in en eski dini olarak kabul edilir. Bön, Budizm’in Tibet’e gelmesinden önce Tibet’in tek diniydi ve Budizm’in gelişinden sonra da varlığını sürdürdü. Bön, Budizm’den farklı olarak, tek bir tanrıya inanmaz ve çok tanrılı bir dindir. Bön’de, her şeyin bir ruhu olduğuna inanılır ve bu ruhların iyi veya kötü olabileceği düşünülür. Bön’de, iyi ruhların ibadet edilmesi ve kötü ruhların uzaklaştırılması için çeşitli ritüeller yapılır.
Bön, Tibet’in kültüründe önemli bir yere sahiptir ve Tibet’in sanatı, edebiyatı ve müziği üzerinde büyük bir etkisi olmuştur. Bön, Tibet’in dışında da bazı bölgelerde yayılmış olup, Moğolistan, Bhutan ve Nepal’de de Bön toplulukları bulunmaktadır.
Bön’ün Tarihi
Bön’ün tarihi, MÖ 10.000 yılına kadar uzanmaktadır. Bön’ün kurucusu, Tonpa Shenrab Miwoche adlı bir kişidir. Tonpa Shenrab Miwoche, MÖ 9. yüzyılda Tibet’te doğdu ve Bön dinini öğretti. Bön, Tonpa Shenrab Miwoche’nin ölümünden sonra da varlığını sürdürdü ve Tibet’in en önemli dini haline geldi.
Bön, 7. yüzyılda Budizm’in Tibet’e gelmesiyle birlikte zor bir döneme girdi. Budizm, Tibet’te hızla yayıldı ve Bön’ün yerini almaya başladı. Bön, Budizm’in baskısı altında kalmasına rağmen varlığını sürdürdü ve Tibet’in kültüründe önemli bir yere sahip olmaya devam etti.
Bön, 13. yüzyılda Moğolların Tibet’i işgaliyle birlikte yeniden canlandı. Moğollar, Bön’ü desteklediler ve Bön’ün Tibet’teki konumunu güçlendirdiler. Bön, Moğolların desteğiyle Tibet’in resmi dini haline geldi ve Budizm’in baskısı altında kalmaktan kurtuldu.
Bön, 17. yüzyılda Çin’in Tibet’i işgaliyle birlikte yeniden zor bir döneme girdi. Çinliler, Bön’ü yasakladılar ve Bön’ün ibadethanelerini yıktılar. Bön, Çinlilerin baskısı altında kalmasına rağmen varlığını sürdürdü ve Tibet’in kültüründe önemli bir yere sahip olmaya devam etti.
Bön, 1950 yılında Çin’in Tibet’i işgaliyle birlikte yeniden canlandı. Çinliler, Bön’ü yasaklamayı bıraktılar ve Bön’ün ibadethanelerini yeniden inşa ettiler. Bön, Çinlilerin desteğiyle Tibet’teki konumunu güçlendirdi ve Budizm’in baskısı altında kalmaktan kurtuldu.
Bön, günümüzde Tibet’in en önemli dini olarak kabul edilir ve Tibet’in kültüründe önemli bir yere sahiptir. Bön, Tibet’in dışında da bazı bölgelerde yayılmış olup, Moğolistan, Bhutan ve Nepal’de de Bön toplulukları bulunmaktadır.
Bön’ün İnançları
Bön, çok tanrılı bir dindir ve her şeyin bir ruhu olduğuna inanılır. Bön’de, iyi ruhların ibadet edilmesi ve kötü ruhların uzaklaştırılması için çeşitli ritüeller yapılır.
Bön’ün en önemli tanrısı, Tonpa Shenrab Miwoche’dir. Tonpa Shenrab Miwoche, Bön’ün kurucusudur ve Bön’ün kutsal kitabının yazarıdır. Tonpa Shenrab Miwoche, Bön’de bir tanrı olarak kabul edilir ve ona ibadet edilir.
Bön’de, Tonpa Shenrab Miwoche’den başka birçok tanrı da vardır. Bu tanrılar, doğanın güçlerini temsil ederler ve onlara ibadet edilir. Bön’de, iyi ruhların ibadet edilmesi ve kötü ruhların uzaklaştırılması için çeşitli ritüeller yapılır.
Bön’de, reenkarnasyona inanılır. Bön’e göre, insanlar öldükten sonra yeniden doğarlar. Yeniden doğuş, kişinin karmaasına göre belirlenir. İyi karmaya sahip olan kişiler, iyi bir ailede ve iyi bir çevrede yeniden doğarlar. Kötü karmaya sahip olan kişiler ise, kötü bir ailede ve kötü bir çevrede yeniden doğarlar.
Bön’de, nirvana’ya inanılır. Nirvana, Bön’ün en yüksek hedefidir. Nirvana, kişinin tüm arzularından ve tutkularından kurtulmasıdır. Nirvana’ya ulaşan kişi, samsaradan kurtulur ve sonsuz mutluluğa kavuşur.
Bön’ün Ritüelleri
Bön’de, çeşitli ritüeller yapılır. Bu ritüeller, iyi ruhların ibadet edilmesi ve kötü ruhların uzaklaştırılması için yapılır.
Bön’ün en önemli ritüellerinden biri, puja’dır. Puja, tanrılara sunulan bir ibadet törenidir. Puja sırasında, tanrılara yiyecek, içecek ve çiçekler sunulur. Puja, genellikle bir tapınakta yapılır ve bir lama tarafından yönetilir.
Bön’ün bir diğer önemli ritüeli ise, exorsizm’dir. Exorsizm, kötü ruhların kişiden uzaklaştırılması için yapılan bir ritüeldir. Exorsizm sırasında, lama çeşitli dualar okur ve kötü ruhları kişiden uzaklaştırmaya çalışır.
Bön’de, ayrıca çeşitli şifa ritüelleri de yapılır. Bu ritüeller, hastalıkların tedavisi için yapılır. Şifa ritüelleri sırasında, lama çeşitli dualar okur ve hastalığın iyileşmesi için dua eder.
Bön’ün Sanatı ve Edebiyatı
Bön, Tibet’in kültüründe önemli bir yere sahiptir ve Tibet’in sanatı, edebiyatı ve müziği üzerinde büyük bir etkisi olmuştur.
Bön’ün sanatında, genellikle tanrılar ve tanrıçalar tasvir edilir. Bön’ün sanatında, ayrıca çeşitli hayvanlar ve bitkiler de tasvir edilir. Bön’ün sanatı, genellikle canlı renklerle yapılır ve çok detaylıdır.
Bön’ün edebiyatında, genellikle kutsal metinler ve mitolojik hikayeler yer alır. Bön’ün edebiyatı, genellikle Tibetçe yazılır ve çok zengindir. Bön’ün edebiyatı, Tibet’in kültüründe önemli bir yere sahiptir ve Tibet’in tarihini ve kültürünü öğrenmek için önemli bir kaynak