Cento: Edebiyatta Bir Kolaj
İngilizce Anlamı:
A cento is a literary work composed entirely of verses or passages taken from other works, often from different authors or sources. It is a form of collage or pastiche, where the original texts are combined and rearranged to create a new and distinct work.
Türkçe Anlamı:
Cento, başka eserlerden alınan dizeler veya pasajlardan oluşan, genellikle farklı yazarlardan veya kaynaklardan derlenen bir edebi eserdir. Orijinal metinlerin bir araya getirilerek yeniden düzenlendiği bir kolaj veya pastiş türüdür.
Cento’nun Tarihi ve Kökeni
Cento, antik Yunanistan’a kadar uzanan köklere sahiptir. İlk bilinen cento, MÖ 3. yüzyılda İskenderiyeli Homeros şairleri tarafından derlenen “Homerocentones” adlı bir eserdi. Bu eser, Homeros’un “İlyada” ve “Odysseia” destanlarından alınan dizelerden oluşuyordu.
Cento, Orta Çağ boyunca popülerliğini korudu ve Hristiyan yazarlar tarafından İncil’den ve diğer dini metinlerden alıntı yaparak dini temaları işlemek için kullanıldı. Rönesans döneminde, centolar seküler temaları da ele almaya başladı ve Shakespeare ve Milton gibi yazarların eserlerinden derlendi.
Cento’nun Özellikleri
Centolar, aşağıdaki özelliklerle karakterize edilir:
- Alıntıların Kullanımı: Centolar, başka eserlerden alınan dizeler veya pasajlardan oluşur.
- Yeniden Düzenleme: Alıntılar, yeni bir anlatı veya tema oluşturmak için yeniden düzenlenir.
- Orijinallik: Centolar, kaynak metinlerden farklı bir anlam veya yorum sunar.
- Eklektizm: Centolar, farklı yazarlardan ve dönemlerden alıntıları bir araya getirebilir.
- Parodi veya Övgü: Centolar, kaynak metinleri parodilemek veya onlara övgüde bulunmak için kullanılabilir.
Cento’nun Türleri
Centolar, kullanılan alıntıların türüne ve düzenlenmesine göre farklı türlere ayrılabilir:
- Homerosentrik Cento: Homeros’un eserlerinden alıntı yapılan centolar.
- İncilsel Cento: İncil’den alıntı yapılan centolar.
- Seküler Cento: Dini olmayan temaları işleyen centolar.
- Parodi Cento: Kaynak metinleri parodileyen centolar.
- Övgü Cento: Kaynak metinlere övgüde bulunan centolar.
Cento’nun Örnekleri
Cento’nun edebiyattaki en ünlü örneklerinden bazıları şunlardır:
- “Homerocentones” (MÖ 3. yüzyıl): Homeros’un “İlyada” ve “Odysseia” destanlarından alınan dizelerden oluşan bir Hristiyan centosu.
- “Cento Vergilianus” (4. yüzyıl): Vergilius’un “Aeneid” destanından alınan dizelerden oluşan bir Hristiyan centosu.
- “Cento Tironianus” (4. yüzyıl): Terentius’un komedilerinden alınan dizelerden oluşan bir seküler cento.
- “Cento Virgilianus de laudibus Domini” (12. yüzyıl): Vergilius’un “Aeneid” destanından alınan dizelerden oluşan bir Hristiyan centosu.
- “Cento” (19. yüzyıl): Lord Byron’un “Don Juan” şiirinden alınan dizelerden oluşan bir seküler cento.
Cento’nun Etkisi
Cento, edebiyat üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur. Alıntıların yeniden düzenlenmesi yoluyla yeni anlamlar ve yorumlar yaratma yeteneği, yazarlara yaratıcı ifade için benzersiz bir araç sağlamıştır. Centolar, edebi parodi, övgü ve dini temaların işlenmesi için de kullanılmıştır.
Sonuç
Cento, başka eserlerden alınan dizeler veya pasajlardan oluşan, edebiyattaki benzersiz ve büyüleyici bir kolaj türüdür. Alıntıların yeniden düzenlenmesi yoluyla yeni anlamlar ve yorumlar yaratma yeteneği, yazarlara yaratıcı ifade için benzersiz bir araç sağlamıştır. Centolar, edebiyat tarihinde önemli bir rol oynamış ve edebi parodi, övgü ve dini temaların işlenmesi için kullanılmıştır.