Determinizm
Determinizm, evrendeki her olayın, geçmişteki olayların ve koşulların kaçınılmaz bir sonucu olduğunu savunan felsefi bir görüştür. Determinizme göre, özgür irade diye bir şey yoktur ve her şey önceden belirlenmiştir.
Determinizm, antik çağlardan beri tartışılan bir konudur. İlk olarak, MÖ 6. yüzyılda Yunan filozofu Demokritos tarafından ortaya atılmıştır. Demokritos, evrenin atomlardan oluştuğunu ve atomların hareketlerinin fizik yasalarına göre belirlendiğini savunmuştur. Bu görüş, daha sonra Epikuros ve Lucretius gibi diğer Yunan filozofları tarafından da benimsenmiştir.
Orta Çağ’da, determinizm Hıristiyan teologlar tarafından eleştirilmiştir. Hıristiyan teologlar, özgür iradeye inanıyorlardı ve determinizmin insanları günahlarından sorumlu tutmayı imkansız hale getireceğini savunuyorlardı. Bu nedenle, determinizm Orta Çağ’da büyük ölçüde reddedilmiştir.
Rönesans döneminde, determinizm yeniden canlanmıştır. Bu dönemde, bilimsel devrim yaşanmış ve evrenin yasalarının keşfedilmesi, determinizmi destekler gibi görünmüştür. René Descartes, Baruch Spinoza ve Gottfried Wilhelm Leibniz gibi filozoflar, determinizmi savunmuşlardır.
Aydınlanma Çağı’nda, determinizm yine eleştirilmiştir. David Hume ve Immanuel Kant gibi filozoflar, özgür iradeye inanıyorlardı ve determinizmin insanları ahlaki olarak sorumlu tutmayı imkansız hale getireceğini savunuyorlardı. Bu nedenle, determinizm Aydınlanma Çağı’nda büyük ölçüde reddedilmiştir.
-
yüzyılda, determinizm yeniden canlanmıştır. Bu dönemde, fizik bilimlerinde önemli gelişmeler yaşanmış ve evrenin yasalarının daha iyi anlaşılması, determinizmi destekler gibi görünmüştür. Pierre-Simon Laplace, determinizmin en ünlü savunucularından biridir. Laplace, evrenin yasalarını bilseydik, geçmişteki ve gelecekteki tüm olayları tahmin edebileceğimizi savunmuştur.
-
yüzyılda, determinizm yine eleştirilmiştir. Karl Popper ve John Searle gibi filozoflar, özgür iradeye inanıyorlardı ve determinizmin insanları ahlaki olarak sorumlu tutmayı imkansız hale getireceğini savunuyorlardı. Bu nedenle, determinizm 20. yüzyılda büyük ölçüde reddedilmiştir.
Günümüzde, determinizm hala tartışmalı bir konudur. Bazı filozoflar, determinizmin doğru olduğunu savunurken, diğerleri determinizmi eleştiriyor. Determinizm, felsefenin en önemli konularından biridir ve önümüzdeki yıllarda da tartışılmaya devam edecektir.
Determinizmle İlgili Faydalı Siteler ve Dosyalar
- Determinizm Nedir?
- Determinizm ve Özgür İrade
- Determinizm ve Kaos Teorisi
- Determinizm ve Kuantum Mekaniği
- Determinizm ve Ahlak