Etken ve Edilgen Ses: Dilbilgisi ve Kullanım
Dilbilgisinde, etken ve edilgen ses, cümledeki özne ve nesnenin rollerini belirleyen iki farklı cümle yapısıdır. Etken seste, özne cümlede eylemi gerçekleştiren kişi veya şeydir ve nesne eylemin etkisi altına giren kişi veya şeydir. Edilgen seste ise, nesne cümlede özne olur ve eylem özne tarafından değil, cümlede belirtilmeyen bir kişi veya şey tarafından gerçekleştirilir.
Etken Ses
Etken seste, özne cümlede eylemi gerçekleştiren kişi veya şeydir ve nesne eylemin etkisi altına giren kişi veya şeydir. Örneğin:
- Çocuk topu tekmeledi.
- Öğretmen dersi anlattı.
- Doktor hastayı muayene etti.
Bu cümlelerde, çocuk, öğretmen ve doktor öznelerdir ve top, ders ve hasta nesnelerdir. Çocuk topu tekmelemiştir, öğretmen dersi anlatmıştır ve doktor hastayı muayene etmiştir.
Edilgen Ses
Edilgen seste, nesne cümlede özne olur ve eylem özne tarafından değil, cümlede belirtilmeyen bir kişi veya şey tarafından gerçekleştirilir. Örneğin:
- Top çocuk tarafından tekmelendi.
- Ders öğretmen tarafından anlatıldı.
- Hasta doktor tarafından muayene edildi.
Bu cümlelerde, top, ders ve hasta öznelerdir ve çocuk, öğretmen ve doktor nesnelerdir. Top çocuk tarafından tekmelenmiştir, ders öğretmen tarafından anlatılmıştır ve hasta doktor tarafından muayene edilmiştir.
Etken ve Edilgen Sesin Kullanımı
Etken ve edilgen ses, farklı durumlarda farklı amaçlarla kullanılır. Etken ses, genellikle eylemi gerçekleştiren kişi veya şeyi vurgulamak için kullanılırken, edilgen ses genellikle eylemin sonucunu veya etkisini vurgulamak için kullanılır. Örneğin:
- Çocuk topu tekmeledi. (Etken ses)
- Top çocuk tarafından tekmelendi. (Edilgen ses)
İlk cümlede, çocuk özne olarak vurgulanmıştır ve topun tekmelenmesi eylemi çocuğun yaptığı bir eylem olarak belirtilmiştir. İkinci cümlede ise, top özne olarak vurgulanmıştır ve topun tekmelenmesi eylemi çocuğun yaptığı bir eylem olarak belirtilmemiştir.
Etken ve Edilgen Sesin Dilbilgisi Kuralları
Etken ve edilgen sesin dilbilgisi kuralları aşağıdaki gibidir:
- Etken seste, özne cümlede eylemi gerçekleştiren kişi veya şeydir ve nesne eylemin etkisi altına giren kişi veya şeydir.
- Edilgen seste, nesne cümlede özne olur ve eylem özne tarafından değil, cümlede belirtilmeyen bir kişi veya şey tarafından gerçekleştirilir.
- Etken seste, fiil genellikle şimdiki zaman, geçmiş zaman veya gelecek zaman kipinde kullanılır.
- Edilgen seste, fiil genellikle “olmak” fiilinin çekimli haliyle birlikte geçmiş zaman veya gelecek zaman kipinde kullanılır.
Etken ve Edilgen Sesle İlgili Faydalı Siteler ve Dosyalar
- Etken ve Edilgen Ses Hakkında Bilgi
- Etken ve Edilgen Ses Çalışma Kağıdı
- Etken ve Edilgen Ses Konulu Video Dersi