Hisbe
Hisbe, İslam hukukunda kamu düzenini sağlamak ve ahlaki değerleri korumak amacıyla uygulanan bir dizi tedbir ve düzenlemedir. Hisbe, Arapça “emretmek, yasaklamak” anlamına gelen “hisb” kökünden türemiştir. Hisbe görevi, “muhtesib” adı verilen görevliler tarafından yürütülür. Muhtesibler, pazarları, esnafı, zanaatkarları, yiyecek ve içecekleri, ölçü ve tartıları, sokakları ve genel olarak kamu düzenini denetlerler.
Hisbenin Konusu
Hisbenin konusu, kamu düzenini sağlamak ve ahlaki değerleri korumaktır. Bu amaçla, hisbe görevlileri aşağıdaki alanlarda denetimler yaparlar:
- Pazarlar: Hisbe görevlileri, pazarlarda satılan ürünlerin kalitesini, fiyatlarını ve ölçü ve tartıların doğruluğunu kontrol ederler. Ayrıca, pazarlarda hile ve sahtekârlık yapılmasını önlerler.
- Esnaf ve zanaatkarlar: Hisbe görevlileri, esnaf ve zanaatkarların işlerini dürüstçe yapmalarını ve müşterileri aldatmamalarını sağlarlar. Ayrıca, esnaf ve zanaatkarların çalışma saatlerine ve çalışma koşullarına uymalarını denetlerler.
- Yiyecek ve içecekler: Hisbe görevlileri, yiyecek ve içeceklerin sağlıklı ve temiz olmasını sağlarlar. Ayrıca, yiyecek ve içeceklerin fiyatlarının uygun olmasını denetlerler.
- Ölçü ve tartılar: Hisbe görevlileri, ölçü ve tartıların doğru olmasını sağlarlar. Ayrıca, ölçü ve tartıların kullanılma şeklini denetlerler.
- Sokaklar: Hisbe görevlileri, sokakların temiz ve düzenli olmasını sağlarlar. Ayrıca, sokaklarda yapılan inşaatların ve kazıların uygun şekilde yapılmasını denetlerler.
- Genel olarak kamu düzeni: Hisbe görevlileri, genel olarak kamu düzenini sağlarlar. Bu amaçla, suç ve suçlularla mücadele ederler, asayişi sağlarlar ve halkın güvenliğini korurlar.
Hisbenin Tarihçesi
Hisbe, İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Hz. Peygamber (s.a.v.), Medine’de bir muhtesib görevlendirmiş ve bu görevlisinin pazarları, esnafı ve zanaatkarları denetlemesini emretmiştir. Hz. Ömer (r.a.) döneminde, hisbe görevi daha da genişletilmiş ve muhtesiblerin yetkileri artırılmıştır. Emevi ve Abbasi dönemlerinde, hisbe görevi daha da sistemli hale getirilmiş ve muhtesiblerin sayısı artırılmıştır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de hisbe görevi uygulanmaya devam etmiştir.
Hisbenin Önemi
Hisbe, kamu düzenini sağlamak ve ahlaki değerleri korumak için önemli bir araçtır. Hisbe sayesinde, pazarlarda hile ve sahtekârlık önlenir, esnaf ve zanaatkarlar dürüstçe çalışmaya zorlanır, yiyecek ve içecekler sağlıklı ve temiz hale getirilir, ölçü ve tartılar doğru kullanılır, sokaklar temiz ve düzenli hale getirilir ve genel olarak kamu düzeni sağlanır.
Hisbenin Günümüzdeki Durumu
Günümüzde, hisbe görevi birçok ülkede uygulanmaktadır. Ancak, hisbe görevinin kapsamı ve uygulanma şekli ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Bazı ülkelerde, hisbe görevi sadece pazarları ve esnafı denetlemek için uygulanırken, bazı ülkelerde ise daha geniş bir kapsama sahiptir ve genel olarak kamu düzenini sağlamak için kullanılır.
Sonuç
Hisbe, İslam hukukunda kamu düzenini sağlamak ve ahlaki değerleri korumak amacıyla uygulanan bir dizi tedbir ve düzenlemedir. Hisbe görevi, muhtesib adı verilen görevliler tarafından yürütülür. Hisbe, pazarları, esnafı, zanaatkarları, yiyecek ve içecekleri, ölçü ve tartıları, sokakları ve genel olarak kamu düzenini denetler. Hisbe, kamu düzenini sağlamak ve ahlaki değerleri korumak için önemli bir araçtır. Günümüzde, hisbe görevi birçok ülkede uygulanmaktadır. Ancak, hisbe görevinin kapsamı ve uygulanma şekli ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.