Kapitülasyon
Kapitülasyon, bir devletin diğer bir devletin vatandaşlarına veya tebaasına kendi topraklarında özel ayrıcalıklar ve muafiyetler tanımasıdır. Bu ayrıcalıklar ve muafiyetler, ticaret, vergi, yargılama ve diğer alanlarda olabilir.
Kapitülasyonlar, genellikle iki devlet arasında yapılan anlaşmalar sonucu ortaya çıkar. Bu anlaşmalar, genellikle bir devletin diğer devlete karşı üstünlüğünü kabul etmesi karşılığında yapılır. Kapitülasyonlar, genellikle uzun süreli anlaşmalar olur ve ancak iki devletin anlaşmasıyla değiştirilebilir veya kaldırılabilir.
Kapitülasyonlar, tarih boyunca birçok ülkede uygulanmıştır. Ancak, günümüzde kapitülasyonlar artık çok nadirdir. Bunun nedeni, devletlerin egemenliklerinin ve bağımsızlıklarının daha fazla kabul edilmesidir.
Kapitülasyonların Tarihçesi
Kapitülasyonların tarihi, çok eskilere dayanmaktadır. İlk kapitülasyonlar, Orta Çağ’da Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Bu dönemde, Avrupa devletleri, Doğu Akdeniz’deki ticaret yollarını kontrol etmek için birbirleriyle rekabet ediyorlardı. Bu rekabet, sonunda kapitülasyonların ortaya çıkmasına yol açmıştır.
Kapitülasyonlar, ilk olarak İtalyan şehir devletleri tarafından kullanılmıştır. Bu şehir devletleri, Doğu Akdeniz’deki ticaret yollarını kontrol etmek için Bizans İmparatorluğu ile anlaşmalar yapmışlardır. Bu anlaşmalar, İtalyan şehir devletlerinin vatandaşlarına Bizans İmparatorluğu’nda özel ayrıcalıklar ve muafiyetler tanımıştır.
Daha sonra, diğer Avrupa devletleri de kapitülasyonlar kullanmaya başlamışlardır. Bu devletler, Osmanlı İmparatorluğu ile anlaşmalar yaparak kendi vatandaşlarına Osmanlı İmparatorluğu’nda özel ayrıcalıklar ve muafiyetler sağlamışlardır.
Kapitülasyonlar, 19. yüzyıla kadar birçok ülkede uygulanmıştır. Ancak, 19. yüzyılda, devletlerin egemenliklerinin ve bağımsızlıklarının daha fazla kabul edilmesiyle birlikte kapitülasyonlar kaldırılmaya başlanmıştır.
Kapitülasyonların Sonu
Kapitülasyonların sonu, 19. yüzyılda başlamıştır. Bu dönemde, devletlerin egemenliklerinin ve bağımsızlıklarının daha fazla kabul edilmesiyle birlikte kapitülasyonlar kaldırılmaya başlanmıştır.
Kapitülasyonların kaldırılmasında en önemli rolü oynayan devletlerden biri Japonya’dır. Japonya, 1853 yılında, ABD’nin baskısıyla kapitülasyonları kaldırmıştır. Japonya’nın kapitülasyonları kaldırması, diğer Asya ülkelerine de örnek olmuştur.
Kapitülasyonların kaldırılmasında önemli rol oynayan bir diğer devlet ise Osmanlı İmparatorluğu’dur. Osmanlı İmparatorluğu, 1838 yılında, İngiltere ile yaptığı bir anlaşmayla kapitülasyonları kaldırmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kapitülasyonları kaldırması, diğer Müslüman ülkelere de örnek olmuştur.
Günümüzde, kapitülasyonlar artık çok nadirdir. Bunun nedeni, devletlerin egemenliklerinin ve bağımsızlıklarının daha fazla kabul edilmesidir.
Kapitülasyonların Türleri
Kapitülasyonlar, çeşitli türlerde olabilir. En yaygın kapitülasyon türleri şunlardır:
- Ticaret kapitülasyonları: Bu kapitülasyonlar, iki devlet arasındaki ticaret ilişkilerini düzenler. Ticaret kapitülasyonları, genellikle gümrük vergileri, ticaret yasakları ve ticaret anlaşmaları gibi konuları içerir.
- Vergi kapitülasyonları: Bu kapitülasyonlar, iki devlet arasındaki vergi ilişkilerini düzenler. Vergi kapitülasyonları, genellikle vergilerin türlerini, oranlarını ve muafiyetlerini içerir.
- Yargılama kapitülasyonları: Bu kapitülasyonlar, iki devlet arasındaki yargılama ilişkilerini düzenler. Yargılama kapitülasyonları, genellikle yargı yetkisini, yargılama usulünü ve ceza infazını içerir.
- Diğer kapitülasyonlar: Bu kapitülasyonlar, ticaret, vergi ve yargılama dışındaki alanlarda düzenlemeler içerir. Diğer kapitülasyonlar, genellikle din özgürlüğü, eğitim hakkı ve seyahat özgürlüğü gibi konuları içerir.
Kapitülasyonların Etkileri
Kapitülasyonlar, iki devlet arasındaki ilişkileri önemli ölçüde etkileyebilir. Kapitülasyonlar, iki devlet arasındaki ticaret hacmini artırabilir, vergi gelirlerini azaltabilir ve yargılama sistemini zayıflatabilir.
Kapitülasyonlar, ayrıca, iki devlet arasındaki siyasi ilişkileri de etkileyebilir. Kapitülasyonlar, bir devletin diğer devlete karşı üstünlüğünü kabul etmesi anlamına gelebilir. Bu durum, iki devlet arasındaki siyasi gerginliklere yol açabilir.
Sonuç
Kapitülasyonlar, tarih boyunca birçok ülkede uygulanmıştır. Ancak, günümüzde kapitülasyonlar artık çok nadirdir. Bunun nedeni, devletlerin egemenliklerinin ve bağımsızlıklarının daha fazla kabul edilmesidir.