Otonom Sistem Nedir?
Otonom sistem, vücudun iç ortamını düzenleyen ve kontrol eden bir dizi organ ve sistemden oluşan karmaşık bir ağdır. Bu sistem, vücudun sıcaklığını, kan basıncını, solunum hızını, kalp atış hızını ve kan şekerini düzenler. Otonom sistem, ayrıca, sindirim, boşaltım ve üreme gibi vücudun temel işlevlerini de kontrol eder.
Otonom sistem, iki ana bölümden oluşur:
- Simpatik sistem: Bu sistem, vücudu “savaş ya da kaç” tepkisine hazırlar. Stresli veya tehlikeli bir durumda, sempatik sistem kalp atış hızını ve solunum hızını artırır, kan basıncını yükseltir ve kasları gerer.
- Parasempatik sistem: Bu sistem, vücudu “dinlenme ve sindirim” tepkisine hazırlar. Rahat ve sakin bir durumda, parasempatik sistem kalp atış hızını ve solunum hızını azaltır, kan basıncını düşürür ve kasları gevşetir.
Otonom sistem, vücudun iç ortamını sürekli olarak izler ve gerektiğinde ayarlamalar yapar. Bu sayede, vücut her zaman sağlıklı ve işlevsel kalır.
Otonom Sistemin Bileşenleri
Otonom sistem, aşağıdaki organ ve sistemlerden oluşur:
- Beyin: Beyin, otonom sistemin kontrol merkezidir. Beyindeki hipotalamus ve beyin sapı, otonom sistemin işlevlerini düzenler.
- Omurilik: Omurilik, beyinden gelen sinir uyarılarını vücudun diğer bölgelerine iletir.
- Sinirler: Sinirler, beyin ve omurilikten gelen sinir uyarılarını vücudun diğer bölgelerine iletir.
- Ganglionlar: Ganglionlar, sinirlerin birleştiği noktalardır. Ganglionlarda, sinir uyarıları işlenir ve yönlendirilir.
- Etkileyiciler: Etkileyiciler, sinir uyarılarını kaslara ve bezlere iletir.
- Kaslar: Kaslar, sinir uyarılarını alarak kasılır veya gevşer.
- Bezler: Bezler, sinir uyarılarını alarak hormon salgılar.
Otonom Sistemin İşlevleri
Otonom sistem, vücudun iç ortamını düzenleyen ve kontrol eden bir dizi işlevi yerine getirir. Bu işlevler şunlardır:
- Kalp atış hızı ve kan basıncı düzenlenmesi: Otonom sistem, kalp atış hızını ve kan basıncını düzenler. Stresli veya tehlikeli bir durumda, sempatik sistem kalp atış hızını ve kan basıncını artırır. Rahat ve sakin bir durumda, parasempatik sistem kalp atış hızını ve kan basıncını azaltır.
- Solunum hızı düzenlenmesi: Otonom sistem, solunum hızını düzenler. Stresli veya tehlikeli bir durumda, sempatik sistem solunum hızını artırır. Rahat ve sakin bir durumda, parasempatik sistem solunum hızını azaltır.
- Sindirim düzenlenmesi: Otonom sistem, sindirimi düzenler. Yemek yedikten sonra, parasempatik sistem sindirim sisteminin kaslarını gevşetir ve sindirim sıvılarının salgılanmasını artırır. Bu sayede, yiyecekler sindirilir ve vücut tarafından emilir.
- Boşaltım düzenlenmesi: Otonom sistem, boşaltımı düzenler. İdrar kesesi dolduğunda, parasempatik sistem idrar kesesinin kaslarını gevşetir ve idrarın dışarı atılmasını sağlar.
- Üreme düzenlenmesi: Otonom sistem, üremeyi düzenler. Erkeklerde, sempatik sistem boşalmayı sağlar. Kadınlarda, parasempatik sistem yumurtlamayı ve adet döngüsünü düzenler.
Otonom Sistem Bozuklukları
Otonom sistem bozuklukları, otonom sistemin işlevlerini etkileyen bir dizi hastalıktır. Bu hastalıklar, otonom sistemin aşırı veya yetersiz çalışmasına neden olabilir. Otonom sistem bozukluklarının belirtileri şunlardır:
- Baş dönmesi
- Bayılma
- Kalp çarpıntısı
- Nefes darlığı
- Terleme
- Titreme
- Mide bulantısı
- Kusma
- İshal
- Kabızlık
- İdrar yapma zorluğu
- Cinsel işlev bozukluğu
Otonom sistem bozuklukları, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bu nedenler şunlardır:
- Diyabet
- Parkinson hastalığı
- Alzheimer hastalığı
- Multipl skleroz
- Guillain-Barré sendromu
- Otoimmün hastalıklar
- Enfeksiyonlar
- İlaçlar
- Zehirlenmeler
Otonom sistem bozukluklarının tedavisi, hastalığın nedenine bağlıdır. Bazı durumlarda, ilaç tedavisi veya cerrahi müdahale gerekebilir.