Tezkire
Tezkire, bir kişinin hayatını, eserlerini ve düşüncelerini anlatan bir tür biyografidir. Genellikle yazarlar, şairler, sanatçılar ve devlet adamları hakkında yazılır. Tezkireler, tarihsel ve edebi açıdan önemli kaynaklardır.
Tezkire kelimesi, Arapça “zikr” kökünden gelir ve “anma, hatırlama” anlamına gelir. Tezkireler, genellikle yazarın ölümünden sonra yazılır ve yazarın yakınları veya arkadaşları tarafından kaleme alınır. Ancak bazı yazarlar, kendi hayatlarını anlatan tezkireler de yazmışlardır.
Tezkireler, genellikle kronolojik sırayla yazılır. Yazarın doğumundan ölümüne kadar olan hayatı, eserleri ve düşünceleri ayrıntılı olarak anlatılır. Tezkirelerde, yazarın kişiliği, karakteri ve alışkanlıkları hakkında da bilgiler verilir.
Tezkireler, tarihsel ve edebi açıdan önemli kaynaklardır. Tarihsel açıdan, yazarın yaşadığı dönemin sosyal, kültürel ve siyasi hayatı hakkında bilgiler verirler. Edebi açıdan ise, yazarın eserlerinin yorumlanması ve değerlendirilmesi için önemli bir kaynak oluştururlar.
Türk edebiyatında ilk tezkireler, 11. yüzyılda yazılmıştır. Bu tezkireler, genellikle şairler hakkında yazılmış olup, şairlerin hayatları, eserleri ve şiirlerinin yorumları hakkında bilgiler verirler. En önemli tezkirelerden biri, Ebu’l-Ferec el-İsfahani’nin “Kitabü’l-Egani” adlı eseridir. Bu eser, 10. yüzyılda yaşamış olan şairler ve müzisyenler hakkında bilgiler içerir.
-
yüzyılda, Anadolu’da yazılan tezkireler arasında, Ahi Evran’ın “Menakıbü’l-Arifin” adlı eseri önemli bir yere sahiptir. Bu eser, Ahi Evran’ın hayatını ve öğretilerini anlatmaktadır.
-
yüzyılda, Şeyh Galip’in “Hüsn-ü Aşk” adlı eseri, tezkire türünün en önemli örneklerinden biridir. Bu eser, Şeyh Galip’in hayatını ve düşüncelerini anlatan bir otobiyografidir.
-
yüzyılda, Lami Çelebi’nin “Tezkire-i Şuarâ” adlı eseri, Türk edebiyatının en önemli tezkirelerinden biridir. Bu eser, 16. yüzyıla kadar yaşamış olan şairler hakkında bilgiler içerir.
-
yüzyılda, Kâtip Çelebi’nin “Keşfü’z-Zünûn” adlı eseri, tezkire türünün en önemli örneklerinden biridir. Bu eser, İslam dünyasında yazılmış olan kitaplar hakkında bilgiler içerir.
-
yüzyılda, Şemseddin Sami’nin “Kamusü’l-A’lam” adlı eseri, tezkire türünün en önemli örneklerinden biridir. Bu eser, dünya üzerinde yaşamış olan ünlü kişiler hakkında bilgiler içerir.
-
yüzyılda, Ahmet Mithat Efendi’nin “Eflatun Bey ve Rakım Efendi” adlı eseri, tezkire türünün en önemli örneklerinden biridir. Bu eser, iki arkadaşın hayatlarını ve düşüncelerini anlatan bir roman biçiminde yazılmıştır.
-
yüzyılda, Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” adlı eseri, tezkire türünün en önemli örneklerinden biridir. Bu eser, bir hastane koğuşunda yatan dokuz kişinin hayatlarını ve düşüncelerini anlatan bir roman biçiminde yazılmıştır.
Tezkireler, Türk edebiyatının önemli bir parçasıdır. Tarihsel ve edebi açıdan önemli kaynaklar olan tezkireler, yazarların hayatları, eserleri ve düşünceleri hakkında bilgiler verirler.