Turfan: İpek Yolu’nun Kayıp Hazinesi
Giriş
Turfan, Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde yer alan tarihi bir şehirdir. İpek Yolu’nun önemli bir durağı olan Turfan, yüzyıllar boyunca ticaret, kültür ve dinin kesiştiği bir merkez olmuştur. Ancak, 20. yüzyılın başlarında, şehir büyük ölçüde terk edilmiş ve kumların altında gömülmüştür. Son yıllarda yapılan arkeolojik kazılar, Turfan’ın zengin tarihini ve kültürünü gün yüzüne çıkarmıştır.
Etimoloji
“Turfan” kelimesinin kökeni belirsizdir. Bazı akademisyenler, kelimenin Uygurca “tur” (düzlük) ve “pan” (tepe) kelimelerinden türediğini öne sürmektedir. Diğerleri ise kelimenin Sanskritçe “turphana” (turp) kelimesinden geldiğini düşünmektedir.
Coğrafya
Turfan, Taklamakan Çölü’nün kuzey kenarında, deniz seviyesinden 154 metre aşağıda yer almaktadır. Şehir, Turfan Havzası olarak bilinen geniş bir çöküntü havzasının ortasında yer almaktadır. Havza, yüksek dağlarla çevrilidir ve aşırı sıcak ve kurak bir iklime sahiptir.
Tarih
Turfan’ın tarihi, MÖ 2. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Şehir, İpek Yolu’nun önemli bir durağıydı ve Çin, Orta Asya ve Batı Asya arasında ticaretin merkeziydi. Turfan, aynı zamanda Budizm, Zerdüştlük ve Maniheizm gibi çeşitli dinlerin merkeziydi.
-
yüzyılda, Turfan Tang Hanedanlığı’nın kontrolüne girdi. Tang döneminde, şehir önemli bir askeri ve idari merkez haline geldi. 10. yüzyılda, Turfan Uygur Kağanlığı’nın başkenti oldu.
-
yüzyılda, Turfan Moğol İmparatorluğu’nun bir parçası haline geldi. Moğol döneminde, şehir ticaret ve kültür merkezi olarak önemini korudu. 14. yüzyılda, Turfan Timur İmparatorluğu’nun kontrolüne girdi.
-
yüzyılda, Turfan Doğu Çağatay Hanlığı’nın bir parçası oldu. Çağatay döneminde, şehir İslam’ın önemli bir merkezi haline geldi. 17. yüzyılda, Turfan Çing Hanedanlığı’nın kontrolüne girdi.
-
yüzyılın sonlarında, Turfan Rus İmparatorluğu’nun etki alanına girdi. 1930’larda, şehir Çin Cumhuriyeti’nin bir parçası oldu.
Arkeoloji
- yüzyılın başlarında, Turfan büyük ölçüde terk edilmiş ve kumların altında gömülmüştür. 1902’de, Alman arkeolog Albert von Le Coq, Turfan’da önemli arkeolojik keşifler yaptı. Le Coq, çok sayıda el yazması, resim ve diğer eserler buldu.
Son yıllarda, Çinli arkeologlar Turfan’da kapsamlı kazılar gerçekleştirmişlerdir. Bu kazılar, şehrin zengin tarihini ve kültürünü gün yüzüne çıkarmıştır. Arkeologlar, Budizm, Zerdüştlük ve Maniheizm’e ait tapınaklar, manastırlar ve diğer yapılar keşfetmişlerdir.
Turizm
Turfan, son yıllarda popüler bir turizm merkezi haline gelmiştir. Şehir, İpek Yolu’nun tarihi kalıntılarını, çarpıcı doğal manzarasını ve canlı Uygur kültürünü ziyaretçilere sunmaktadır.
Turfan’ın en popüler turistik yerlerinden bazıları şunlardır:
- Jiaohe Antik Kenti: Turfan Havzası’nın kenarında yer alan Jiaohe, İpek Yolu’nun en iyi korunmuş antik kentlerinden biridir.
- Bezeklik Mağaraları: Turfan’ın eteklerinde yer alan Bezeklik Mağaraları, 5. ve 14. yüzyıllar arasında Budizm, Zerdüştlük ve Maniheizm’e ait çok sayıda duvar resmine ev sahipliği yapmaktadır.
- Astana Mezarlığı: Turfan’ın kuzeyinde yer alan Astana Mezarlığı, 6. ve 8. yüzyıllar arasında Tang Hanedanlığı’na ait çok sayıda mezar içermektedir.
- Emin Minaresinin: Turfan’ın merkezinde yer alan Emin Minaresi, 18. yüzyılda inşa edilmiş, 44 metre yüksekliğinde bir minaredir.
- Turfan Müzesi: Turfan Müzesi, şehrin zengin tarihini ve kültürünü sergileyen çok sayıda eser içermektedir.
Sonuç
Turfan, İpek Yolu’nun kayıp bir hazinesidir. Şehir, yüzyıllar boyunca ticaret, kültür ve dinin kesiştiği bir merkez olmuştur. Son yıllarda yapılan arkeolojik kazılar, Turfan’ın zengin tarihini ve kültürünü gün yüzüne çıkarmıştır. Turfan, bugün popüler bir turizm merkezidir ve ziyaretçilere İpek Yolu’nun tarihi kalıntılarını, çarpıcı doğal manzarasını ve canlı Uygur kültürünü sunmaktadır.