Utilitarizm
Utilitarizm, eylemlerin veya politikaların ahlaki değerinin, bunların ürettiği fayda veya mutluluk miktarına göre belirlenmesi gerektiğini savunan bir ahlak felsefesi okuludur. Utilitaristler, bir eylemin veya politikanın ahlaki olarak doğru olup olmadığını belirlemenin tek yolunun, onun ürettiği fayda veya mutluluk miktarını ölçmek olduğunu savunurlar.
Utilitarizm, 18. yüzyılda İngiliz filozof Jeremy Bentham ve John Stuart Mill tarafından geliştirilmiştir. Bentham, faydayı “mutluluk ve acı miktarı” olarak tanımlamış ve bir eylemin veya politikanın ahlaki değerinin, onun ürettiği mutluluk miktarından çıkarılan acı miktarına göre belirlenmesi gerektiğini savunmuştur. Mill ise, faydayı “en büyük sayıda insan için en büyük mutluluk” olarak tanımlamış ve bir eylemin veya politikanın ahlaki değerinin, onun ürettiği mutluluk miktarına göre belirlenmesi gerektiğini savunmuştur.
Utilitarizm, ahlak felsefesinde en etkili ve tartışmalı teorilerden biridir. Utilitaristler, teorilerinin basit, anlaşılır ve uygulanabilir olduğunu savunurlar. Ayrıca, utilitarizmin, insanların çıkarlarını dikkate aldığı ve adaleti sağladığı için adil bir ahlak teorisi olduğunu savunurlar. Ancak, utilitarizm, bazı filozoflar tarafından da eleştirilmektedir. Bu filozoflar, utilitarizmin, insanların haklarını dikkate almadığını ve adaleti sağlamadığını savunurlar. Ayrıca, utilitarizmin, insanların çıkarlarını dikkate aldığı için bencil bir ahlak teorisi olduğunu savunurlar.
Utilitarizmin Temel İlkeleri
Utilitarizmin temel ilkeleri şunlardır:
- Fayda ilkesi: Bir eylemin veya politikanın ahlaki değeri, onun ürettiği fayda veya mutluluk miktarına göre belirlenir.
- En büyük mutluluk ilkesi: Bir eylemin veya politikanın ahlaki değeri, onun ürettiği mutluluk miktarına göre belirlenir.
- Adalet ilkesi: Bir eylemin veya politikanın ahlaki değeri, onun insanların haklarını dikkate alıp almadığına göre belirlenir.
Utilitarizmin Eleştirileri
Utilitarizm, bazı filozoflar tarafından eleştirilmektedir. Bu filozoflar, utilitarizmin, insanların haklarını dikkate almadığını ve adaleti sağlamadığını savunurlar. Ayrıca, utilitarizmin, insanların çıkarlarını dikkate aldığı için bencil bir ahlak teorisi olduğunu savunurlar.
İnsan Hakları Eleştirisi
Utilitaristler, insanların haklarını dikkate almadıkları için eleştirilmektedir. Bu eleştiriye göre, utilitaristler, bir eylemin veya politikanın ahlaki değerini belirlerken, insanların haklarını dikkate almazlar. Örneğin, bir utilitarist, bir kişinin öldürülmesinin ahlaki olarak doğru olduğunu savunabilir, eğer bu öldürme, daha fazla sayıda insanın mutluluğunu sağlayacaksa. Ancak, bu görüş, insanların haklarını ihlal ettiği için eleştirilmektedir.
Adalet Eleştirisi
Utilitaristler, adaleti sağlamadıkları için de eleştirilmektedir. Bu eleştiriye göre, utilitaristler, bir eylemin veya politikanın ahlaki değerini belirlerken, adaleti dikkate almazlar. Örneğin, bir utilitarist, bir kişinin malının çalınmasının ahlaki olarak doğru olduğunu savunabilir, eğer bu çalma, daha fazla sayıda insanın mutluluğunu sağlayacaksa. Ancak, bu görüş, adaleti ihlal ettiği için eleştirilmektedir.
Bencillik Eleştirisi
Utilitaristler, insanların çıkarlarını dikkate aldıkları için bencil bir ahlak teorisi oldukları için de eleştirilmektedir. Bu eleştiriye göre, utilitaristler, bir eylemin veya politikanın ahlaki değerini belirlerken, yalnızca insanların çıkarlarını dikkate alırlar. Örneğin, bir utilitarist, bir kişinin öldürülmesinin ahlaki olarak doğru olduğunu savunabilir, eğer bu öldürme, daha fazla sayıda insanın mutluluğunu sağlayacaksa. Ancak, bu görüş, bencil olduğu için eleştirilmektedir.
Sonuç
Utilitarizm, ahlak felsefesinde en etkili ve tartışmalı teorilerden biridir. Utilitaristler, teorilerinin basit, anlaşılır ve uygulanabilir olduğunu savunurlar. Ayrıca, utilitarizmin, insanların çıkarlarını dikkate aldığı ve adaleti sağladığı için adil bir ahlak teorisi olduğunu savunurlar. Ancak, utilitarizm, bazı filozoflar tarafından da eleştirilmektedir. Bu filozoflar, utilitarizmin, insanların haklarını dikkate almadığını ve adaleti sağlamadığını savunurlar. Ayrıca, utilitarizmin, insanların çıkarlarını dikkate aldığı için bencil bir ahlak teorisi olduğunu savunurlar.