İngilizce: Cognition
Türkçe: Biliş
Tanım:
Biliş, bilgiyi edinme, işleme, depolama ve kullanma sürecidir. Zihinsel işlevlerin bir bütünüdür ve düşünme, öğrenme, hafıza, dikkat, dil ve problem çözme gibi yetenekleri içerir. Biliş, bireylerin çevreleriyle etkileşime girme, karar verme ve hedeflerine ulaşma şeklini belirler.
Bilişin Türleri:
- Algı: Duyusal girdileri yorumlama ve anlamlandırma süreci.
- Dikkat: Belirli uyaranlara odaklanma ve diğerlerini görmezden gelme yeteneği.
- Hafıza: Bilgileri kodlama, depolama ve geri çağırma süreci.
- Düşünme: Bilgileri işleme, sonuçlar çıkarma ve kararlar verme süreci.
- Dil: İletişim kurmak için sembollerin kullanımı.
- Problem Çözme: Engelleri aşmak ve hedeflere ulaşmak için stratejiler geliştirme süreci.
Bilişsel Gelişim:
Bilişsel gelişim, çocukluktan yetişkinliğe kadar devam eden karmaşık bir süreçtir. Jean Piaget’nin bilişsel gelişim teorisi, çocukların dünyayı nasıl anladıklarının yaşa bağlı olarak değiştiğini öne sürer. Piaget, bilişsel gelişimin dört aşamadan geçtiğini öne sürmüştür:
- Duyusal-Motor Aşama (0-2 yaş): Bebekler dünyayı duyuları ve motor becerileri aracılığıyla keşfederler.
- İşlem Öncesi Aşama (2-7 yaş): Çocuklar sembolik düşünce geliştirmeye başlarlar, ancak mantıksal akıl yürütme konusunda zorluk çekerler.
- Somut İşlem Aşama (7-11 yaş): Çocuklar somut nesnelerle ilgili mantıksal akıl yürütme geliştirmeye başlarlar.
- Soyut İşlem Aşama (11 yaş ve üstü): Ergenler soyut kavramları anlama ve hipotetik akıl yürütme yeteneği geliştirirler.
Bilişsel Bozukluklar:
Bilişsel bozukluklar, bilişsel işlevlerde bozulmaya neden olan tıbbi durumlardır. Bu bozukluklar, hafıza kaybı, dikkat sorunları, düşünme güçlüğü ve dil sorunları gibi çeşitli semptomlara neden olabilir. En yaygın bilişsel bozukluklar arasında Alzheimer hastalığı, demans ve travmatik beyin hasarı bulunur.
Bilişin Önemi:
Biliş, günlük yaşamın tüm yönleri için hayati önem taşır. Bireylerin çevreleriyle etkileşime girme, öğrenme, karar verme ve hedeflerine ulaşma şeklini belirler. Bilişsel işlevlerdeki bozulmalar, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.
Sonuç:
Biliş, bilgiyi edinme, işleme, depolama ve kullanma sürecidir. Zihinsel işlevlerin bir bütünüdür ve düşünme, öğrenme, hafıza, dikkat, dil ve problem çözme gibi yetenekleri içerir. Biliş, bireylerin çevreleriyle etkileşime girme, karar verme ve hedeflerine ulaşma şeklini belirler. Bilişsel gelişim, çocukluktan yetişkinliğe kadar devam eden karmaşık bir süreçtir ve bilişsel bozukluklar, bilişsel işlevlerde bozulmaya neden olan tıbbi durumlardır. Biliş, günlük yaşamın tüm yönleri için hayati önem taşır ve bilişsel işlevlerdeki bozulmalar yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.