Memlük: Köle Askerlerden İmparatorluğa
İngilizce Anlamı: Mamluk
Türkçe Anlamı: Memlük
Kelime Kökeni: Arapça “memlūk”, “sahip olunan” anlamına gelir.
Tanım:
Memlükler, 13. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da hüküm sürmüş bir askeri köle hanedandı. Başlangıçta köle askerler olarak hizmet veren Memlükler, zamanla güçlü bir askeri ve siyasi güç haline geldiler ve Mısır, Suriye ve Hicaz’ı kapsayan geniş bir imparatorluk kurdular.
Kökenleri:
Memlük hanedanlığı, 1250 yılında Eyyubi Sultanı Salih Eyyub tarafından kuruldu. Salih Eyyub, köle askerleri kullanarak ordusunu güçlendirmek istedi ve bu amaçla Kıpçak Türkleri, Çerkesler ve Gürcüler gibi çeşitli bölgelerden köleler satın aldı. Bu köleler, İslam’a çevrildiler ve askeri eğitim aldılar.
Yükselişleri:
Memlükler, Eyyubi hanedanlığının çöküşünden sonra hızla güç kazandılar. 1250 yılında, Memlük komutanı Baybars, Eyyubi Sultanı Turan Şah’ı öldürdü ve kendisini Mısır’ın sultanı ilan etti. Baybars, Memlük hanedanlığını sağlamlaştırdı ve imparatorluğu Suriye ve Hicaz’a kadar genişletti.
Altın Çağ:
Memlük hanedanlığı, 14. ve 15. yüzyıllarda altın çağını yaşadı. Bu dönemde, Memlükler güçlü bir ordu ve donanma inşa ettiler ve ticaret ve kültürde önemli ilerlemeler kaydettiler. Memlük sultanları, Kahire’de görkemli camiler, medreseler ve hastaneler inşa ettiler ve sanat ve edebiyatı desteklediler.
Çöküşleri:
Memlük hanedanlığı, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun yükselişiyle karşı karşıya kaldı. 1517 yılında, Osmanlı Sultanı Yavuz Selim, Memlük Sultanı Kansu Gavri’yi Mercidabık Savaşı’nda yendi ve Mısır’ı fethetti. Memlük hanedanlığı resmen sona erdi ve Mısır, Osmanlı İmparatorluğu’nun bir eyaleti haline geldi.
Miras:
Memlükler, Orta Doğu ve Kuzey Afrika tarihinde önemli bir rol oynadılar. Güçlü askeri güçleri, ticaretteki başarıları ve kültürel katkılarıyla tanınırlar. Memlük mimarisi, özellikle Kahire’deki camiler ve medreseler, günümüze kadar ayakta kalmıştır ve İslam sanatının başyapıtları olarak kabul edilir.
İlginç Gerçekler:
- Memlükler, köle askerler olarak başlasalar da zamanla güçlü bir askeri ve siyasi elit haline geldiler.
- Memlük sultanları, genellikle köle askerler arasından seçilirdi ve yeteneklerine ve sadakatlerine göre yükselirlerdi.
- Memlükler, Mısır’da köle ticaretiyle uğraştılar ve bu ticaret, imparatorluğun ekonomisine önemli bir katkı sağladı.
- Memlükler, Haçlı Seferleri sırasında Hristiyan devletlere karşı savaştılar ve Kudüs’ün Müslüman kontrolü altında kalmasını sağladılar.
- Memlük hanedanlığı, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilene kadar yaklaşık 250 yıl hüküm sürdü.